فشار خون در حاملگی بر سلامت مادر و جنین تأثیر میگذارد، برخی زنان قبل از بارداری دچار فشار خون بالا هستند، در حالی که برخی دیگر در حین بارداری با این مشکل مواجه میشوند. فشار خون بارداری در صورت کنترل نشدن منجر به عوارضی مانند پرهاکلامپسی و زایمان زودرس میشود، اما چه عواملی باعث افزایش فشار خون در حاملگی میشوند؟ چگونه میتوان آن را مدیریت کرد؟ آیا همه زنان باردار در معرض این مشکل هستند؟
درصد ابتلا به فشار خون در حاملگی
اختلالات فشار خون شایعترین عوارض طبی در حاملگی است که ۱۰-۵% حاملگیها را درگیر می کند. مسئول ۱۶% مرگهای مادری بوده و به دو گروه فشار خون مزمن و فشار خون بارداری تقسیم می شود، البته این آمار بسته به عوامل خطر مانند سن، سابقه خانوادگی، چاقی و بیماریهای زمینهای متفاوت است.
فشار خون بارداری در برخی موارد پس از زایمان برطرف میشود، اما در مواردی مانند پرهاکلامپسی مشکلات جدیتری ایجاد میکند، کنترل منظم فشار خون در دوران بارداری برای پیشگیری از عوارض ضروری است.
منظور از فشار خون در بارداری چیست؟
فشار خون عبارت است از فشار ۱۴۰/۹۰ میلی متر جیوه که حداقل در دو نوبت اندازه گیریها با فاصله بیش از ۶ ساعت و کمتر از یک هفته بدست آمده باشد، برای کاهش خطا اندازه کاف باید مناسب بوده و ۵/۱ برابر دور بازو باشد.
فشار خون در وضعیت نشسته و پس از حداقل ۱۰ دقیقه استراحت باید ثبت گردد، در بیماران بستری می توان در وضعیت خوابیده به پهلوی چپ فشار را اندازه گرفت، همچنین بیمار ۳۰ دقیقه قبل باید از مصرف تنباکو و کافئین خودداری کرده باشد.
علائم بارز فشار خون حاملگی
ورم یک عارضه شایع در دوران بارداری است ولی ورم اگر صورت، دستها یا ریه را درگیر کند یا باعث وزن گیری بیشتر شود، نشانه احتباس مایع بوده و غیرطبیعی است. فشار خون بارداری معمولا پس از هفته ۲۰ بارداری یا طی ۲۴ ساعت اول بعد از زایمان بروز می کند، انواع دیگری از فشار خون در طی بارداری وجود دارد که تشخیص آن به عهده پزشک است.
علائم دیگر عبارتند از:
- پروتئین در ادرار که از طریق آزمایشهای ادراری تشخیص داده میشود.
- سردردهایی که با مسکنهای معمولی بهبود نمییابند.
- تاری دید، دید دوتایی یا از دست دادن موقت بینایی.
- درد در ناحیه بالای شکم
- تهوع و استفراغ
انواع فشار خون حاملگی
فشار خون در بارداری به دو نوع اصلی تقسیم میشود:
پرهاکلامپسی
نوعی فشار خون بارداری با دفع پروتئین در ادرار همراه است که بیشتر در زنان نخست زا اتفاق می افتد. این فشار خون با سردرد، درد شکم، تهوع، استفراغ، تأخیر رشد جنین، کاهش پلاکت و افزایش آنزیمهای کبدی می تواند همراه باشد که بسیار خطرناک است. در موارد شدید منجر به تشنج و مرگ و میر می شود.
فشار خون مزمن
نوع دیگری از فشار خون وجود دارد که فشار خون مزمن است که قبل از بارداری یا قبل از هفته ۲۰ وجود دارد و حتی ۱۲ هفته بعد از زایمان هم برطرف نمی شود، به این گروه در طی بارداری فشار خون بارداری هم اضافه می شود و می تواند عوارض شدید به جای بگذارد.
عوامل خطر فشار خون حاملگی
- حاملگی اول
- سن بالای ۳۵ سال
- سطح اجتماعی – اقتصادی پایین
- حاملگی دو قلو
- مول یا بچه خوره
- افزایش مایع دوربچه
- بیماری مزمن مثل دیابت
- بیماری کلیه و قلب و عروق
- وجود فشار خون مزمن
- سابقه فشار خون حاملگی
- چاقی
- نژاد سیاه
پیشگیری از فشار خون در حاملگی
هیچ روش غربالگری مناسبی برای پیشگیری فشار خون بارداری وجود ندارد، اما روشهای متعددی پیشنهاد شده ولی هیچ کدام قابل اعتماد و مقرون به صرفه نیستند. شرح حال دقیق مادر و شرح حال کامل به همراه شناسایی عوامل خطر اقتصادی ترین شیوه غربالگری موجود است.
- اتخاذ روشهای متعدد مثل رژیم پروتئینی یا کم نمک، ورزش، استراحت در بستری، مصرف مکمل روی و منیزیم، روغن ماهی ویتامین ها پیشنهاد شده ولی در جلوگیری از آن کم اثر یا بی تأثیر بوده اند.
- به نظر می رسد تجویز 1500mg کلسیم در روز شدت آن را کاهش می دهد ولی فقط به زنانی که کلسیم پایین دارند توصیه می شود.
- آسپرین با دوز کم در برخی گروهها پیشنهاد می شود که با نظر پزشک باید مصرف شود.
عوارض فشار خون بالا در بارداری
عوارض بستگی به سن بارداری موقع زایمان و شدت و کیفیت درمان و وجود بیماری همراه دارد.
- زایمان زودرس
- تاخیر رشد جنین
- آسیب مغزی جنینی
- مرگ حوالی تولد
- کنده شدن جفت
- عوارض قلبی عروقی دراز مدت
- درگیری و آسیب چشم مادر و کنده شدن شبکیه مادر و کوری
- سکته مغزی و مرگ مادر
- نارسایی کلیه
- تجمع آب در ریه ها و اختلال انعقادی
درصورتی که مادر باردار فشار خون ۹۰/۱۴۰ داشته باشد باید حتما به پزشک مراجعه کند.
در چه صورت باید به پزشک مراجعه کرد؟
درصورت وجود علائم زیر بیمار باید هرچه سریعتر به مرکز درمانی مراجعه کند.
- تهوع و استفراغ
- سردرد شدید و مداوم
- درد معده
- اختلال بینایی یا تاری دید
- کاهش حرکات جنین
- پارگی پرده های جنین
- خونریزی
- درد
فشار خون در بارداری درمان دارد؟
زایمان درمان قطعی فشار خون شدید در بارداری است، ولی بیمار باید حداقل ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد از زایمان تحت پایش قرار گیرد چرا که تشنج بعد از زایمان در ۲۵درصد بیماران رخ می دهد.
درمان فشارخون پرهاکلامپسی
این حالت نیاز به درمان فوری دارد و ممکن است برای حفظ سلامت مادر و جنین نیاز به بستری در بیمارستان و گاهی زایمان زودرس باشد، داروهای ضد فشار خون، داروهای ضد تشنج و در موارد شدید تر، زایمان میتواند گزینههای درمانی باشد.
فشار خون مزمن
اگر فشار خون قبل از بارداری وجود داشته باشد، درمان معمولا شامل داروهایی است که تحت نظر پزشک مصرف میشود تا فشار خون کنترل شود و از عوارض جلوگیری گردد.
سوالات متداول
میتواند به مشکلات جدیتری مانند پرهاکلامپسی، زایمان زودرس، و آسیب به اندامهای حیاتی مادر و جنین منجر شود.
بله، فشار خون بالا در دوران بارداری میتواند باعث مشکلاتی همچون کاهش جریان خون به جنین، کمبود اکسیژن، و زایمان زودرس شود.
در نهایت…
در هر بیمار مبتلا به فشار خون خطر بیماری زمینه ای بسیار بیشتر از مادران باردار با فشار خون طبیعی است، ۴۰ درصد بیماران که دچار فشار خون با شروع زودرس هستند در آینده گرفتار فشار خون مزمن می شوند. در ضمن خطر عود فشار خون در حاملگی بعدی افزایش می یابد.
در بعضی بیماران فشار خون حاملگی نیاز به داروی ضد فشار خون وجود دارد که تشخیص و شروع آن برعهده پزشک معالج بیمار می باشد.