سرطان پستان زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های غیرطبیعی در بافت پستان به‌طور غیرقابل کنترل رشد می‌کنند. عوامل مختلفی مانند ژنتیک، سن، و سبک زندگی می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند. تشخیص زودهنگام از طریق غربالگری، نقش مهمی در افزایش شانس درمان موفق دارد. روش‌های درمانی شامل جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و درمان‌های هدفمند است.
باید به این نگته اشاره کرد که سرطان سینه شایعترین سرطان در زنان بوده و بعد از سرطان ریه دومین عامل مرگ و میر ناشی از سرطان محسوب می شود.
عوامل خطر سرطان پستان
عوامل خطر سرطان پستان میتواند متنوع باشد و برخی از آنها عبارتند از:
سن
مهمترین عامل خطر است و با بالارفتن سن شیوع بیماری افزایش می یابد و تقریبا ۵۰% سرطانها بعد از سن ۶۵ سالگی رخ می دهد.
سابقه خانوادگی
۱۰-۵ درصد علت بروز سرطان های پستان، خانوادگی است و به ارث می رسد به ویژه بروز سرطان در دوره قبل از یائسگی بسیار رایج است. داشتن بستگان نزدیک (مانند مادر یا خواهر) که به سرطان پستان مبتلا بوده‌اند، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
در کسانی که سابقه خانوادگی سرطان سینه دارند وجود دو ژن روی کروموزوم ۱۷ و B میتواند عامل سرطان زودرس پستان و تخمدان باشد. ژن های مذکور می توانند از پدر یا مادر به ارث برسند. امروزه با آزمایش می توان این ژنها را تشخیص داد.
عوامل ژنتیکی
جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 میتواند به شدت خطر سرطان را افزایش دهد.
هورمونها
شروع قاعدگی در سنین پایین یا یائسگی دیرهنگام و مصرف طولانی مدت هورمون‌های استروژن و پروژسترون ممکن است خطر را افزایش دهند.
سابقه فردی
وجود سابقه بیماری در یک پستان احتمال خطر در سمت مقابل را حدود ۱-۵/۰ درصد می کند و برخی انواع بیماری های پستانی با خطر سرطان همراه است.
سبک زندگی
سبک زندگی ناسالم مانند مصرف زیاد الکل، چاقی، کم‌تحرکی، و رژیم غذایی ناسالم میتواند به عنوان عوامل خطر در نظر گرفته شود.
سابقه باروری
کسانی که در سن کمتر از ۱۲ سالگی عادت ماهیانه شوند و یا در سن بالاتر از ۵۵ سالگی یائسه می شوند و یا اولین حاملگی آنان بعد از سن ۳۰ سالگی باشد خطر سرطان پستان در آنها بیشتر است ولی در کسانی که حاملگی قبل از ۲۰ سالگی داشته اند، احتمال سرطان در آنها کاهش می یابد. همچنین گزارش شده که شیردهی خطر سرطان پستان را کاهش می دهد به خصوص اگر برای بیش از ۲۴ ماه باشد نقش محافظتی دارد.
پرتودرمانی قبلی
افرادی که در گذشته به دلایل دیگری مانند درمان سرطانهای دیگر پرتودرمانی انجام داده‌اند، بیشتر در معرض خطر هستند.
در واقع تماس با اشعه یونیزان بعد از گذشت ۷ تا ۱۰ سال خطر سرطان پستان را افزایش می دهد.
مصرف هورمون اگزوژن
خطر بروز سرطان پستان در بیماران که برخی هورمونها مثل استروژن دریافت می کنند بیشتر است ولی سرطان در اینها کم تهاجمی و کوچکتر بوده است.
آگاهی از این عوامل و انجام غربالگری‌های منظم میتواند به تشخیص زودهنگام و کاهش خطر کمک کند.
علائم و نشانه های سرطان پستان
علائم سرطان پستان ممکن است در مراحل اولیه قابل تشخیص نباشد، اما برخی نشانه‌های رایج عبارتند از:
- وجود توده یا سفتی در پستان یا زیر بغل، توده‌های جدید که معمولاً بدون درد هستند، از علائم مهم به شمار می‌روند.
- تغییر در شکل یا اندازه پستان، در واقع هرگونه تغییر غیرعادی در اندازه، شکل یا ظاهر پستان میتواند هشداردهنده باشد.
- ترشح غیرعادی از نوک پستان به‌ویژه اگر خونی یا شفاف باشد.
- تغییرات پوستی که شامل قرمزی، تورم، فرورفتگی پوست (حالت پوست پرتقالی)، یا تغییرات در بافت پوست پستان می شود.
- درد در ناحیه پستان یا نوک آن که درد غیرقابل توجیه است.
- حساسیت نوک پوستان
- فرو رفتن یا چرخش غیرطبیعی نوک پستان
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه به پزشک برای بررسی‌های بیشتر ضروری است. تشخیص زودهنگام میتواند شانس درمان موفقیت‌آمیز را افزایش دهد.
روش های تشخیص سرطان پستان
روش‌های تشخیص سرطان پستان شامل تکنیک‌های مختلفی برای بررسی بافت پستان و تشخیص زودهنگام هستند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
معاینه پستان
بهترین زمان برای معاینه پستان بعد از اتمام قاعدگی و قبل از تخمک گذاری است در واقع هفته اول بعد از قاعدگی می باشد چون در این زمان درد و احتقان پستان کمتر است.
پستان را باید در وضعیت های مختلف معاینه نمود.
معاینه در حالت ایستاده
فرد در مقابل آینه قرار می گرد. دستهایش را در کنار خود قرار می دهد. سپس آنها را بالای سر برده و در نهایت با دستهایش به ناحیه کمر فشار وارد می کند باید به تقارن- قرینگی و شکل پستانها توجه نمود. در صورت هرگونه غیر قرینگی و فرو رفتگی – شکل غیر طبیعی به پزشک مراجعه کنند. سپس بیمار خم می شود و وضعیت دو پستان را با هم چک می کند.
سپس معاینه با لمس پستان ادامه می یابد. لمس پستان به کمک انگشت اشاره و ۲ انگشت میانی (۳ انگشت) صورت می گیرد و لمس در جهت عقربه های ساعت صورت می گیرد. می توان پستان را به ۴ بخش تقسیم کرد و هر بخش را جداگانه معاینه نمود. لمس پستان می تواند در حالت نشسته یا ایستاده صورت گیرد سپس دراز می کشد و هر ۴ بخش را معاینه می کند.
معاینه پستان توسط خود فرد میزان آگاهی و سلامت پستان را افزایش می دهد و امکان تشخیص زودهنگام سرطان پستان را افزایش می دهد. و در نتیجه با تشخیص زودهنگام امکان بقاء نیز افزایش می یابد. اکثر سرطانهای پستان در ۴۸ درصد توسط خود فرد و در ۴۱ درصد توسط تصویربرداری کشف شده اند.
بسیاری از زنان در هنگام انجام معاینه احساس نگرانی می کنند. این معاینه در حین دوش گرفتن نیز قابل انجام است که آرامش و احساس امنیتی که در محیط حمام برای بیمار ایجاد می شود ممکن است از نگرانی وی بکاهد.
بهتر است معاینه پستان در یک زمان معین از هر ماه به منظور ایجاد عادت مفید انجام شود. در زنانی که یائسه هستند یک روز مشخص مثلا دهم هر ماه را برای معاینه خود مشخص کنند.
زنان در صورت بروز و کشف هر گونه ناهنجاری یا تغییر، باید به پزشک مراجعه کنند.
مامو گرافی
بهترین روش غربالگری برای سرطان پستان است. و در واقع تصویربرداری با اشعه ایکس از پستان که میتواند توده‌ها و ناهنجاری‌های مشکوک را شناسایی کند. ماموگرافی حداقل ۲ سال قبل از اینکه توده به اندازه ای باشد که بوسیله دست قابل لمس باشد می تواند توده را شناسایی کند.
ماموگرافی در زنان بالای ۴۰ سال و سپس هر دو سال یکبار انجام می شود. در خانواده هایی که خویشاوند درجه اول آنها مبتلا به سرطان پستان قبل از یائسگی هستند باید ۱۰ سال زودتر ماموگرافی انجام شود ولی لازم نیست قبل از ۲۵ سالگی انجام شود.
در بیمارای که سابقه پرتوتابی دارند مثلا برای هوکلین باید ۸ سال پس از تکمیل پرتو درمانی ماموگرافی شوند.
بیماران با سابقه ژنی مثبت سرطان پستان در سن ۲۵ تا ۳۵ سالگی براساس درخواست بیمار میتواند ماموگرافی انجام شود.
سونوگرافی
از امواج صوتی برای ایجاد تصویر از بافت پستان استفاده می‌شود و میتواند تفاوت بین توده‌های جامد و کیست‌های پر از مایع را مشخص کند.
نمونه‌برداری
در این روش، نمونه‌ای از بافت مشکوک پستان برداشته شده و در آزمایشگاه بررسی می‌شود تا سلول‌های سرطانی تشخیص داده شوند. بیوپسی دقیق‌ترین روش تشخیص است.
عوارض سرطان پستان
عوارض سرطان سینه ممکن است به دلیل خود بیماری یا روش‌های درمانی آن ایجاد شود. برخی از عوارض رایج عبارتند از:
گسترش به سایر نقاط بدن
سرطان سینه ممکن است به غدد لنفاوی یا سایر اندام‌ها مانند استخوان‌ها، کبد، ریه‌ها یا مغز سرایت کند که عوارض جدی‌تری ایجاد می‌کند.
عوارض جراحی
شامل عفونت، درد و تغییرات ظاهری پستان پس از ماستکتومی (برداشتن پستان) یا لامپکتومی (برداشتن توده) می شود.
عوارض شیمی‌درمانی
این شامل ریزش مو، ضعف، تهوع، عفونت‌ها، مشکلات قلبی و آسیب به اعصاب محیطی است.
عوارض پرتودرمانی
ممکن است باعث تورم، التهاب و آسیب به بافت‌های سالم اطراف شود.
ادم لنفاوی
جمع شدن مایع در بازوها و سینه به دلیل برداشتن غدد لنفاوی در طی جراحی یا آسیب از پرتودرمانی یکی از عوارض این بیماری است.
مشکلات روحی و روانی
سرطان سینه منجر به اضطراب، افسردگی و مشکلات روحی مرتبط با تغییرات ظاهری یا ناتوانی جسمی می شود.
مدیریت این عوارض از طریق مراقبت‌های پزشکی و حمایت روانی میتواند به بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
روش های پیشگیری از بروز سرطان پستان
روش‌های پیشگیری از بروز سرطان پستان شامل تغییرات در سبک زندگی و پیگیری‌های پزشکی است که می‌توانند خطر ابتلا را کاهش دهند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
- ورزش منظم میتواند به کاهش خطر سرطان پستان کمک کند.
- چاقی، به‌ویژه پس از یائسگی، با افزایش خطر سرطان پستان مرتبط است.
- مصرف زیاد الکل خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد، بنابراین کاهش مصرف توصیه می‌شود.
- مصرف میوه‌ها و سبزیجات و کاهش چربی‌های اشباع به سلامتی کمک کرده و ممکن است خطر سرطان را کاهش دهد.
- شیردهی برای مدت طولانی‌تر میتواند خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش دهد.
- استفاده طولانی‌مدت از هورمون‌های جایگزین میتواند خطر ابتلا را افزایش دهد، بنابراین مصرف آنها باید با احتیاط و تحت نظر پزشک باشد.
- ماموگرافی و سایر روش‌های غربالگری به تشخیص زودهنگام سرطان کمک می‌کنند و در کاهش خطر پیشرفت بیماری مؤثر هستند.
- افرادی که دارای سابقه خانوادگی سرطان پستان یا جهش‌های ژنتیکی (مانند BRCA1 و BRCA2) هستند، ممکن است از طریق مشاوره ژنتیکی و اقدامات پیشگیرانه مانند جراحی پیشگیرانه بهره‌مند شوند.
با رعایت این توصیه‌ها می‌توان خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش داد.
سوالات متداول سرطان پستان
بله، به‌ویژه اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود.
خیر، بسیاری از توده‌ها خوش‌خیم هستند اما باید توسط پزشک بررسی شوند.
بله، شیردهی طولانی‌تر میتواند خطر ابتلا را کاهش دهد.
در نهایت…
سرطان پستان یکی از شایعترین سرطان‌هاست که با آگاهی از عوامل خطر، علائم و انجام غربالگری‌های منظم می‌توان آن را زودتر تشخیص داد و درمان موفقی داشت. تغییرات سبک زندگی مانند ورزش، رژیم غذایی سالم و اجتناب از مصرف الکل نیز می‌توانند خطر ابتلا را کاهش دهند. تشخیص زودهنگام از طریق ماموگرافی و سایر روش‌های تصویربرداری، نقش کلیدی در بهبود پیش‌آگهی و افزایش شانس درمان دارد.