از دارو تا روش‌های طبیعی؛ همه چیز برای کاهش درد زایمان

درد زایمان یکی از نگرانی‌های اصلی مادران باردار است که تجربه آن می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و خوشبختانه روش‌های مختلفی برای کاهش این درد از تکنیک‌های طبیعی مثل تنفس و ماساژ گرفته تا گزینه‌های پزشکی مانند بی‌حسی اپیدورال وجود دارد؛ اما سؤال اینجاست کدام روش برای شما مناسب‌تر است؟ آیا همیشه به دارو نیاز است یا می‌توان با راهکارهای غیر دارویی هم زایمانی آرام‌تر را تجربه کرد؟

درد زایمان به چه صورت است؟

درد زایمان به‌ صورت انقباض‌های شدید و منظم در ناحیه پایین شکم، کمر و گاهی در ران‌ها احساس می‌شود و این درد شبیه به دردهای شدید قاعدگی است، اما با شدت بیشتر و در فواصل زمانی منظم که به‌مرور کوتاه‌تر و قوی‌تر می‌شوند، در مراحل پیشرفته‌تر، درد ممکن است به‌صورت فشار شدید در ناحیه لگن و احساس نیاز به زور زدن برای خروج نوزاد هم بروز کند، شدت و نوع درد زایمان در هر فرد متفاوت است و به عواملی مانند آستانه تحمل درد، موقعیت نوزاد و مدت زمان زایمان بستگی دارد.

عوامل تاثیرگذار بر روی درد زایمان

عوامل مختلفی بر شدت و نوع درد زایمان تأثیر می‌گذارند و در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنم:

• هر فرد میزان متفاوتی از تحمل درد دارد و برخی زنان درد زایمان را بهتر مدیریت می‌کنند، در حالی که برای برخی دیگر بسیار شدید و طاقت‌ فرسا است.

• زنانی که قبلا زایمان کرده‌اند، درد کمتری نسبت به زایمان اول تجربه می‌کنند، چون بدن با فرآیند زایمان آشناتر شده است.

• اگر جنین بزرگ باشد یا در وضعیت غیرطبیعی قرار گرفته باشد مثلا سر به سمت بالا باشد، ممکن است زایمان دشوارتر و دردناک‌تر شود.

• زایمان طولانی می‌تواند خستگی و استرس بیشتری ایجاد کند و درد را افزایش دهد.

• انقباض‌های شدید و نزدیک به هم درد بیشتری ایجاد می‌کنند.

• استرس، اضطراب و ترس می‌توانند باعث تشدید درد شوند و زنانی که آرامش بیشتری دارند، درد کمتری احساس می‌کنند.

• در زایمان طبیعی بدون دارو، درد بیشتر احساس می‌شود، ولی در روش‌هایی مثل زایمان با بی‌حسی اپیدورال یا سزارین، میزان درد متفاوت است.

• حضور همسر، ماما یا فردی حمایت‌گر در طول زایمان می‌تواند به کاهش احساس درد کمک کند.

روش های کاهش درد زایمان

روش هایی که برای کاهش درد زایمان به کار می روند به دو گروه تقسیم می شود:

بدون استفاده از بی حسی

در این روش ها که بدون استفاده از بی حسی و با استفاده از مهارت زن است، موجب می شود که وی بتواند آگاهانه زایمان خود را هدایت کند و این روشها عبارتند از:

تمرین کششی، تن‌آرامی، مهارت تنفسی

با تمرینات کششی می توان از بروز عوارضی مانند درد مفاصل، کمردرد، مشکلات در سیستم گوارشی، ادراری، شل شدن عضلات کف لگن و غیره جلوگیری کرد و این تمرینات نه تنها باعث توانایی ذهن می شود بلکه به همراه تن آرامی و مهارت تنفسی باعث هماهنگی جسم و ذهن و روان می شود، این مهارت ها در کلاس آمادگی زایمان آموزش داده می شود.

قرار گرفتن در وضعیت مختلف در زمان درد 

 تغییر وضعیت موجب رفع خستگی، راحتی بیشتر و گردش خون بهتر می شود، زن باردار می تواند به دلخواه خود، هرحالتی که راحت تر است مانند نشسته، ایستاده، خوابیده، درازکشیده، ویا در حال راه رفتن را انتخاب کند، آزادی در انتخاب وضعیت تحمل درد را را حت کرده و باعث احساس رضایت و خشنودی می شود.

فشار مختلف 

 در این روش فشار مداوم با مشت، پاشنه، دست یا شی سخت بر پایین کمر وارد می شود که کمک می کند احساس فشار داخلی و درد پایین کمر کمتر شود، همچنین سایر مناطق که فشار روی آنها اثر آرام بخش دارد شامل لگن، رانها، پاها، شانه ها و دست ها است و این روش با کمک همراه انجام می شود.

تمرکز و تجسم خلاق و انحراف فکر  

زن باردار با تمرکز به شرایطی غیر از زایمان مثل دعا کردن، نگاه کردن به یک عکس و یادآوری خاطرات خوب، راه رفتن، تماشای تلویزیون، شنیدن و لمس کردن و انجام صحیح تمرین تنفسی می تواند به کاهش درد کمک کند و در حقیقت پرورش دادن تخیل و تجسم و مثبت گرایی باعث می شود که به تمرکز درونی برسد و احساس درد در او منحرف شود.

آوای موسیقی

شنیدن موسیقی دلخواه یا آوای قرآن می تواند باعث کاهش احساس درد شود.

هیپنوتیزم

 این روش با ایجاد تغییرات موقتی همراه به بیهوشی موجب افزایش تلقین می شود و هیپنوتیزم باعث آرامش جسمی و فکری وافزایش تمرکز و حتی ایجاد توانایی در کنترل فشارخون، ضربان قلب و درد می شود، این روش به دانش و مهارت عامل زایمان نیاز دارد.

گرمای سطحی 

دراین روش اشیا گرمی مانند بطری آب گرم، حوله مرطوب و گرم را بر روی بخش های تحتانی بدن مثل شکم، کشاله ران، میاندوراه وکمر قرار می دهند که باعث افزایش جریان خون و کاهش درد و خستگی می شود، ژل های گرم کننده، کشیدن پتو روی تمام بدن و دوش گرفتن با آب گرم کمک می کند.

سرمای سطحی 

 در این روش استفاده از کیسه آب یخ، تکه های یخ و حوله خیس شده با آب سرد روی کمر، میاندوراه و مقعد توصیه می شود به خصوص اگر زن احساس گرما کند، استفاده از لباس خنک می تواند باعث راحت تر شدن وی گردد.

سرما از طریق کم کردن درجه حرارت عضله و کاهش گرفتگی آن باعث کاهش درد می شود.

آب درمانی و استفاده از وان زایمان 

 این روش برای شل شدن عضلات، کاهش اضطراب و درد و تحریک زایمان مفید است و روش های استفاده از آب شاملاستفاده از وان یا دوش آب گرم، استفاده از روش دستی برای ریختن آب روی شکم و کمر، استخر زایمان و جکوزی است.

زایمان در آب یک روش کاهش درد استو زن باردار می تواند برای کاهش درد زایمان از وان و زایمان در آب استفاده کند، در مورد زایمان در آب حتما با بهترین متخصص زنان و زایمان مشورت شود.

لمس و ماساژ

یکی از راه‌های آرام کردن و انرژی دادن است و نوازش دوستانه گونه، موها، در آغوش گرفتن، ماساژ نواحی کمر، باسن و سایر قسمتها می تواند باعث تسکین شود.

طب سوزنی 

برای کاهش درد با سوزن بر روی نقاط مشخصی از بدن، فشار وارد می شود که به مهارت احتیاج دارد.

طب فشاری 

در این روش با ایجاد فشار عمیق با دست روی نقاط مشخص بدن، درد کاهش می یابد و این فشار با نوک انگشت شست و سایر انگشتان وارد می شود.

تحریک الکترونیک عصب از راه پوست (TENS)

در این روش دوجفت بالشتک الکتریکی مخصوص روی کمر قرار می گیرد که به دستگاه کوچکی متصل است و دستگاه در دست زن باردار است و این دستگاه باعث تولید امواجی می شود که هنگام انقباض درد را کاهش می دهد، میزان تولید این امواج در اختیار خانم باردار است.

آروماتراپی 

این روش شامل استفاده از روغن مخصوص مثل اسطوخودوس، بابونه، پونه و مریم گلی از طریق بخور یا بو کردن دستمال آغشته به عطر، ماساژ پشت و کمر به همراه پارچه آغشته به این مواد، گذاردن پاها در درون آب آغشته به آن و غیره است.

نکته: روش های غیر دارویی نیاز به آموزش و مهارت دارد و بسیاری از روشهای فوق در کلاس آمادگی زایمان یا از طریق فیلم آموزشی، آموزش داده می شود و می توان از یک یا چند روش برای کاهش درد استفاده کرد.

استفاده از دارو های بی حسی

این روش شامل موارد زیر می شود:

بی حسی نخاعی و یا اپیدورال

 داروی بی حسی در فضای ستون فقرات و در اطراف یا داخل نخاع انجام می شود و در این روش زن باردار درحالیکه بیدار و هوشیار است، درد را حس نمی کند.

استنشاق دارو

 از طریق گذاشتن ماسک روی بینی و دهان، داروی بی حسی منتقل می شود و درد را تا حدی کاهش می دهد.

تزریق داروی بی حسی

تزریق داروی بی‌حسی یکی از مؤثرترین روش‌های کاهش درد زایمان است. و این دارو در ناحیه کمر تزریق می‌شود و پیام‌های درد را از اعصاب به مغز مسدود می‌کند، بدون اینکه هوشیاری مادر را از بین ببرد و تأثیر آن سریع و نسبتا ایمن است.

سوالات متداول

در نهایت…

کاهش درد زایمان با استفاده از روش‌های دارویی و غیردارویی، به مادران کمک می‌کند تا تجربه‌ای آرام‌تر و کنترل‌شده‌تر داشته باشند و انتخاب روش مناسب باید بر اساس شرایط جسمی، روانی و مشاوره با پزشک انجام شود، آگاهی از گزینه‌ها و آمادگی ذهنی نقش مهمی در کاهش استرس و مدیریت بهتر درد ایفا می‌کند.