بعد از زایمان، بدن مادر وارد مرحلهای حساس و پر از تغییرات میشود، بسیاری از مادران گمان میکنند تمام خونریزی ها، دردها یا خستگی ها طبیعی هستند، اما برخی علائم نشانه مشکلات جدی هستند که نیاز به اقدام فوری دارند، افزایش خونریزی طبیعی است؟ تب بعد از زایمان چه معنایی دارد؟ یا درد شدید شکم و تورم پاها تا چه حد خطرناک است؟ شناخت علائم هشداردهنده جان مادر را نجات میدهد و به او کمک میکند سریعتر به مراقبت های لازم دسترسی پیدا کند.
نشانه های خطر بعد از زایمان چیست؟
درصورت بروز علائم زیر بیمار به بیمارستان یا بهترین متخصص زنان و زایمان مراجعه کند:
خونریزی شدید و غیرطبیعی
بعد از زایمان طبیعی مقداری خونریزی طبیعی است، اما اگر خونریزی بیش از حد، مداوم یا با لخته های بزرگ است، نشانه خونریزی پس از زایمان است و این وضعیت باعث کم خونی شدید، ضعف و حتی شوک میشود و درمان سریع شامل اقدامات پزشکی برای کنترل خونریزی و در برخی موارد تزریق دارو یا جراحی است و مادران باید میزان و رنگ خونریزی خود را دقیق کنترل کنند.
تب و لرز
تب بالای ۳۸ درجه همراه با لرز بعد از زایمان نشانه عفونت رحم، محل برش سزارین یا زخم پرینه است و این عفونت ها اگر سریع درمان نشوند به عفونت سیستمیک و تهدیدکننده زندگی تبدیل میشوند، بررسی پزشک، آزمایش خون و در صورت نیاز مصرف آنتی بیوتیک، اقدامات ضروری برای پیشگیری از عوارض جدی هستند.
درد شدید شکم یا لگن
کاهش درد بعد از زایمان طبیعی است، اما درد شدید، مداوم یا غیرقابل کنترل با داروهای معمول نشانه عفونت رحم، باقی ماندن لخته یا پارگی داخلی است و در این موارد پزشک سونوگرافی، معاینه داخلی و درمان دارویی یا جراحی را توصیه میکند و درد شدید نباید نادیده گرفته میشود.
تورم و درد در پاها
ورم، درد یا قرمزی یک یا هر دو پا نشانه لخته خون در وریدهای عمقی است و این وضعیت منجر به آمبولی ریه میشود که تهدیدکننده زندگی است و تشخیص با سونوگرافی و درمان با داروهای رقیق کننده خون انجام میشود و مادران باید نسبت به هر تورم یا درد ناگهانی حساس هستند.
تنگی نفس یا درد قفسه سینه
این علائم ناشی از آمبولی ریه یا مشکلات قلبی پس از زایمان هستند، تنگی نفس ناگهانی، درد شدید در قفسه سینه، ضربان نامنظم یا سبکی سر، نیاز به اقدام فوری اورژانسی دارد و تشخیص سریع با تصویربرداری و درمان دارویی یا جراحی، زندگی مادر را نجات میدهد.
ترشحات بدبو یا غیرطبیعی از واژن
بعد از زایمان ترشحات کمی خون آلود طبیعی است، اما افزایش حجم، تغییر رنگ به زرد یا سبز، و بوی نامطبوع نشانه عفونت رحم یا محل بخیه است و درمان شامل معاینه، آزمایش میکروبی و مصرف آنتی بیوتیک تحت نظر پزشک است تا از انتشار عفونت جلوگیری شود.
ضعف شدید، سرگیجه یا غش کردن
این علائم ناشی از خونریزی شدید، کم خونی یا افت فشار خون پس از زایمان هستند و مادر در چنین شرایطی به سرعت نیازمند مراقبت پزشکی و تزریق مایعات یا خون است، توجه سریع به این علائم از بروز شوک و عوارض تهدیدکننده زندگی جلوگیری میکند.
اختلال در دفع ادرار یا مدفوع
اختلال در دفع ادرار یا مدفوع بعد از زایمان ناشی از آسیب یا ضعف عضلات لگن، تورم و التهاب بافت های اطراف مثانه و رکتوم، یا عوارض بیحسی اپیدورالاست و این مشکل به شکل ناتوانی در شروع ادرار، تخلیه ناقص مثانه، یبوست شدید یا بیاختیاری جزئی ظاهر میشود و رعایت رژیم غذایی پرفیبر، مصرف مایعات کافی، انجام تمرینات کف لگن و پیگیری با پزشک یا فیزیوتراپیست به بهبود عملکرد دفع کمک میکند و در صورت ادامه علائم یا درد شدید، ارزیابی تخصصی لازم است.
علائم افسردگی پس از زایمان
افسردگی پس از زایمان در هفته های اول تا چند ماه بعد از تولد نوزاد بروز میکند و علائم شامل غم و بیانرژی مداوم، کاهش علاقه به فعالیتها، احساس گناه یا بیارزشی، بیخوابی یا پرخوابی، تغییر اشتها، اضطراب شدید و حتی افکار آسیب به خود یا نوزاد میشود، این وضعیت فراتر از تغییرات خلقی گذراست و نیاز به حمایت روانی، مشاوره و در برخی موارد درمان دارویی دارد.
بیشتر بخوانید: مراقبت های بعد از زایمان
در چه زمان هایی فرد بعد از زایمان باید به پزشک مراجعه کند؟
بار اول بیمار در سه روز اول بعد از زایمان باید به پزشک مراجعه کند، سری دوم در روزهای ۱۵ تا ۲۱ و بار سوم در روز ۴۲ تا ۶۰ باید افراد بعد از زایمان به پزشک خود جهت چکاپ و معاینه مراجعه کنند تا در صورت وجود مشکل در اسروع وقت اقدامات لازم انجام شود.
درهنگام مراجعه بیمار، فشار خون، بدن، نبض، تنفس، وضعیت رحم و مقدار خونریزی و مشاوره تنظیم خانواده و تست پاپ اسمیر بعد از ۶ هفته، انجام می شود.
در صورت مشاهده علائم خطر چه اقداماتی باید انجام داد؟
در صورت مشاهده علائم خطر بعد از زایمان، اقدامات زیر باید سریعا انجام شود:
- خونسردی خود را حفظ کرده و در سریع ترین زمان ممکن اقدامات لازم را انجام دهید.
- در صورت مشاهده هر یک از علائم خطر مانند خونریزی شدید، تب بالا، درد شدید یا تنگی نفس، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید و علائم خود را شرح دهید.
- اگر علائم شدید یا اورژانسی مانند تنگی نفس، خونریزی غیرقابل کنترل یا تورم دردناک پاها هستند، بدون تأخیر به نزدیک ترین بیمارستان یا مرکز درمانی مراجعه کنید.
- در هنگام مراجعه به پزشک، پرونده پزشکی دوران بارداری و زایمان خود را به همراه داشته باشید تا پزشک بتواند سریع تر علت مشکل را تشخیص دهد.
- تا زمان مراجعه به پزشک، از انجام کارهای سنگین خودداری کنید.
- تا زمان مشورت با پزشک، از مصرف داروهای غیرتجویزی خودداری شود، زیرا علائم را پنهان یا تشدید میکنند.
- یادداشت کردن شدت علائم، دما و تغییرات ترشحات به پزشک در تشخیص دقیق کمک میکند.
- اگر خونریزی شدید است، در صورت امکان از فشار ملایم روی ناحیه واژن یا استفاده از حوله تمیز برای جذب خون کمک گرفته شود.
سوالات متداول
درد خفیف شکم و لگن در روزهای ابتدایی طبیعی است، اما اگر درد شدید، ناگهانی و غیرقابل تحمل باشد یا همراه با تب و خونریزی باشد، احتمالا نشانه عفونت یا باقی ماندن جفت است.
اگر محل بخیه دچار قرمزی، تورم، ترشح چرکی یا بوی بد شود، شاید نشانه عفونت باشد و باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.
ترشحات بدبو، همراه با تب و درد شکمی، احتمالا نشانه عفونت رحم است و این عارضه باید سریعا درمان شود تا از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود.
در نهایت…
شناسایی علائم خطر بعد از زایمان از قبیل خونریزی شدید، تب بالا، درد شکم، تورم پاها، تنگی نفس و علائم افسردگی برای حفظ سلامت مادر از اهمیت بالایی برخوردار است و این علائم اصولا نشانه عوارض جدی هستند که نیاز به اقدام فوری دارند و توجه به وضعیت جسمی و روانی در دوران پس از زایمان و مراجعه به موقع به پزشک، از بروز مشکلات خطرناک جلوگیری خواهد کرد.