پدر و مادر شدن از مراحل مهم زندگی است. در دوران بارداری، خلق و خو، روحیات، روابط خانوادگی و مسئولیت های پدر و مادر تغییر می کند و نحوه سازگاری آنها متفاوت است. زمانی که نوزاد متولد می شود احساس واقعی پدر و مادر شدن بوجود می آید.
آمادگی برای مادر شدن
سه ماهه اول
درهفته های اول، زن از بارداری خود مطمئن نیست و به دنبال نشانه ای از تغییرات بارداری در بدن خود است. واکنش زنان به این وضعیت متفاوت است.
تقریبا تمامی زنان هنگامی که از بارداری خود مطمئن می شوند دچار تردید می گردند. برخی از آنها زمان بارداری را مناسب نمی دانند. برخی فکر می کنند که آمادگی ندارند و یا نگران تغییراتی هستند که ممکن است در روابط آنها با همسر و فرزندانشان ایجاد شود.
در سه ماهه اول، توجه زن بیشتر به خودش است. واکنش زن باردار نشان می دهد که در بدن تغییری اتفاق افتاده ولی وجود جنین هنوز نامعلوم است. زن باردار می گوید من باردارم به جای آنکه بگوید من بچه دار می شوم.
تغییرات جسمی و هورمونی ممکن است سبب تغییرات خلق و خو، بی ثباتی احساسات و هیجانات گذار شود. عصبانیت، خواب آلودگی یا خستگی شدید از تظاهرات این تغییرات است. ممکن است زن باردار بدون علت گریه کند و تحریک پذیر شود.
این تغییرات موجب سردرگمی همسر می شود.
سه ماهه دوم
- تغییرات جسمی : تغییراتی مانند بزرگ شدن پستان ها و رحم، افزایش وزن و از همه مهمتر حرکت جنین به وجود جنین واقعیت می بخشد. زن باردار جنین را به صورت موجودی جدا ولی وابسته به خود احساس می کند. ممکن است زن باردار بگوید من بچه دار می شوم.
- توجه به جنین: در این زمان، زن باردار حال عمومی بهتری دارد و به جنین بیشتر توجه می کند. مایل است در مورد تغذیه و نحوه رشد و نمو جنین بداند.
- خودشیفتگی و درون گرایی: زن باردار به توانمندی خود در محافظت از جنین بسیار علاقه مند است که گاهی به صورت خودشیفتگی بروز می کند و به خوراک و پوشاکش بیشتر اهمیت می دهد. برخی زنان شاغل نسبت به شغل خود یا وقایع روزمره بی علاقه می شوند.
سه ماهه سوم
- آسیب پذیری: زن باردار در این زمان و شخصا در ماه هفتم احساس می کند که آسیب پذیر است و ممکن است به بچه آسیب برسد یا از بین برود به همین دلیل از حضور در محیط های شلوغ خودداری می کند.
- افزایش وابستگی: در هفته آخر بارداری، به همسر و خانواده ا حساس وابستگی بیشتری می کند. ممکن است مرتب با محل کار همسر تماس بگیرد تا از دسترس بودن او مطمئن شود. زن باردارخود رابرای زایمان و مادر شدن آماده می کند و به محبت و توجه همسر خود بیشتر نیاز دارد. از خصوصیات بچه صحبت می کند و می گوید « من دارم مادر می شوم».
- نگرانی: معمولا او نگران است که ا گر درد زایمان شروع شود چه باید بکند. برای کاهش نگرانی بهتر است زن باردار د رمورد همراه خود هنگام زایمان، یا فردی که در صورت نیاز باید از فرزند دیگرش مراقبت کند و مسائل دیگر برنام ریزی کند. زوجین باید بدانند که این واکنش های روانی، طبیعی است و به تدریج برطرف می شود. همچنین ممکن است این تغییرات در بارداری اول و بارداریهای بعدی متفاوت باشد.
آمادگی برای پدر شدن
پذیرش نقش پدر: رفتار پدر در دوران بارداری و همسرش تحت تاثیر باورهای فرهنگی، اعتقادات و احساسات است. خاطرات هر مرد از پدرش، تجربیات دوران کودکی اش و ادراک وی از پدر بودن، به او در انتخاب وظائف و مسئولیت هایش کمک می کند. مردی که به بچه و پرورش او علاقمند باشد در مورد نقش پدر بودنش هیجان زده وشادمان است و با همسرش مشارکت می کند. گاهی ممکن است مرد احساس تنهایی کند و به سرگرم کردن خود با کار و گذراندن زمان بیشتری در خارج از خانه علاقمند شود. به هر حال به نظر بیشتر مردان، بارداری می تواند بهترین زمان آمادگی برای پذیرش نقش پدری و قبول نقش مادری همسرش باشد.
ارتباط با جنین: ارتباط پدر با جنین به همان قوت ارتباط مادر و جنین است. ارتباط پدر ممکن است به صورت بوسیدن یا لمس کردن شکم زن باردار، اشتیاق برای شنیدن صدای قلب جنین، حرف زدن با جنین و یا لمس حرکت ا و باشد.
ایجاد ارتباط پدر با جنین نیز مشابه زن بارداردر سه مرحله ظاهر می شود. در مرحله اول که از چند ساعت تا چند هفته طول می کشد قبول بارداری است. مردها نسبت به بارداری درصورت خواسته یا ناخواسته بودن آن، با خوشحالی ویا با حالت تردید واکنش نشان می دهند. در مرحله دوم، مرد با این واقعیت که همسرش باردار است، سازگار می شد. مرحله سوم که در هفته های آخر بارداری شروع می شود، با همسرش در مورد نقش خودش در زایمان و آمادگی برای پدر شدن صحبت می کند. برخی مردان نیاز به زمان بیشتری برای سازگاری با وضعیت بارداری و پدر شدن دارند.
توصیه به پدرها
- از تغییرات جسمی و روحی همسرشان آگاه باشند.
- درباره روند بارداری، زایمان و بعد از زایمان مطالعه کنند.
- فشارهای عصبی و نگرانی همسرشان را کاهش دهند.
- در کارهای منزل به وی کمک کنند.
- شرایطی را فراهم کنند که همسرشان بیشتر استراحت کند . زن باردار باید توان خود را برای نگهداری نوزاد آینده و سلامت خود حفظ کند.
- سیگار نکشند، دود سیگار برای رشد جنین مضر است.
- درصورت امکان در کلاسهای آمادگی پیش از زایمان به اتفاق همسرشان شرکت کنند.
- برای زمان زایمان، از قبل آمادگی داشته باشند.
آمادگی سایر اعضای خانواده
پذیرش فرزند خانواده
اولین بحران برای فرزند بزرگتر هنگامی ایجاد می شود که فکر می کند دیگر کانون توجه نمی باشد و باید جایگاه خود را با برادر و یا خواهر جدید تقسیم کند. اوبه این وضع حسادت می کند. عواملی مانند سن، نگرش والدین، نقش پدر، مدت زمان جدایی مادر از فرزند بزرگتر، برنامه ملاقات بیمارستان و شیوه ای که شما برای آشنایی کودک با وضع جدید بکار می برید، در واکنش کودک موثراست. لازم است فرزند بزرگتر برای پذیرش نوزاد جدید آماده شود و توجه او به همکاری در برنامه های دوران بارداری جلب شود. پاسخ بچه ها در مورد قبول فرزند جدید متفاوت است.
کودک یکساله نسبت به نحوه برقراری ارتباط با فرزند جدید ناآگاهند.
کودک دوساله تغییرات ظاهری مادر را درک می کند و حتی احساس می کند مادر چاق شده.
بچه های نوپا ممکن است وابستگی بیشتری به مادر خود نشان دهند مانند زمان توالت رفتن یا غذا خوردن.
در سنین۳ یا ۴ سالگی کودکان دوست دارند که راجع به داستان شروع زندگانیشان آگاه شوند مثلا دوست دارند صدای قلب جنین را گوش دهند و حرکت جنین را لمس کنند گاهی ممکن است نگران شوند جنین چه می پوشد و چه می خورد.
بچه ها در سن مدرسه توجه بیشتری به مادر خود درسن بارداری دارند. و خود را به عنوان پدر و مادر فرزند جدید تلقی می کنند و از خریدن وسایل و مایحتاج نوزاد و آماده کردن محل جدید برای نوزاد لذت می برند.
بچه ها در اوایل یا اواسط نوجوانی د رمرحله تعیین و تشخیص هویت جنسی هستند و فعالیت جنسی پدر و مادر خود را به سختی قبول می کنند.
آنها از پدر و مادر خود می پرسند؟ مردم چه فکر می کنند؟ چطور می توانید اجازه دهید که چاق شوید.
زنان باردار که فرزند نوجوان دارند اظهار می دارند که روبروشدن با طرز فکر فرزندشان در این سنین نسبت به سایر مسائل بارداری مشکلتر است.
نوجوانان در سنین بالاتر از بارداری مادر خود بیش از حد ناراحت نمی شوند. فکر می کنند از خانواده جدا می شوند و بنابراین بیشتر رفتار بزرگسالان را از خود نشان می دهند و والدین با آنها احساس راحتی بیشتری می کنند.
چند توصیه برای آماده کردن فرزندان بزرگتر خانواده
- فرزند را در یکی از ملاقات های دورن بارداری به همراه برده و بگذارید که به صدای قلب جنین گوش دهد و حرکت جنین را لمس کند.
- کودک در تهیه ملزومات، وسایل و تزئین اتاق نوزاد شرکت داده شود.
- اگر قرار است که تخت کودک به نوزاد تعلق گیرد، حداقل ۲ ماه قبل از زایمان کودک به تختخواب جدیدش راهنمایی شود.
- همراه کودک تلویزیون تماشا کرده و یا کتاب خوانده شود.
- به سوالات کودک در مورد بچه جدید و یا هر سوال دیگری که او دارد پاسخ داده شود.
- کودک به خانه دوستان یا آشنایان که شرایط مشابه دارند برده شود.
در زمان بستری در بیمارستان
- برای برقراری ارتباط بین کودک و نوزاد به زور متوسل نشوید و در این دیدار در مورد عشق و علاقه والدین به او تاکید کردند.
- به کودک اجازه داده شود تا بدن نوزاد را لمس کند.
- از طرف مادر، نوزاد و پدر به کودک هدیه داده شود.
درخانه پس از ورود نوزاد
- بهتر است یکی از بستگان، همسر یا دایه از کودک نگهداری کند.
- لازم است والدین اوقاتی از روز را با کودک تنها باشند.
- همزمان با تغذیه نوزاد، کودک نیز در کنار مادر قرار گیرد و او را با بازی کردن یا خوردن نوشیدنی سرگرم کند.
- هدایا کوچکی از طرف نوزاد به کودک داده و به او در باز کردن هدیه کمک شود.
- کودک برای انجام کارهایی که مناسب سن است تشویق شود. در این صورت کودک بودن از نوزاد بودن بهتر به نظر می رسد.
پذیرش مادربزرگ و پدر بزرگ
بارداری تمام ارتباطات خانوادگی را تحت تاثیر قرار می دهد. برای پدربزرگ ها یا مادربزرگ منتظر، اولین بارداری شاهد غیر قابل انکاری است که نشان می دهد بزرگتر و پیرتر شده اند. پیری، سفید شدن موها، ضعف شدید قوای ذهنی و جسمی از جمله انکاری هستند که در بسیاری از آنها بوجود می آید.
وقتی زنی بارداری خود را به مادرش اعلام می کند با پاسخ منفی او روبرو می شود که بیان می کند هنوز آمادگی مادربزرگ شدن را ندارد. در این حالت هم مادر و هم دختر ممکن است از این خبر و پاسخ ناراحت شوند.
بعضی پدربزرگ ها و مادربزرگ ها هم نقش حمایتی ندارند و با سوالات زیر اعتماد به نفس پدر و مادر جوان را کاهش می دهند . و راجع به بارداری های پر دردسر خود و مخارج سرسام آور بزرگ کردن بچه ها صحبت می کنند. ممکن است مادرشوهر از غفلت و بی توجهی پسرش بگوید.
ولی در اکثر موارد پدر بزرگ ها و مادربزرگ ها از خبر وجود کودک جدید راضی و خوشحال می شوند. تولد کودک موجب برانگیخته شدن احساسات جوانی، هیجانات و رضایتمندی آنها در زمانی که خود صاحب فرزند شده بودند می شود.
آنها خاطره اولین لبخند، حرف زدن وقدم برداشتن فرزندان خود را به یاد می آورند. برخی تجارب و آگاهی های خود را با زوجین جوان در میان می گذارند. وقوع بارداری برای برخی زنان باعث می شود که با مادر خود ارتباط بیشتری برقرار کنند.
مراقبت های بارداری
خانمهای باردار باید سوابق بارداری ،زایمان قبلی، سابقه ابتلا به بیماری، مصرف داروهایی که مصرف می کنند را در اختیار همکاران پزشک یا ماما قرار دهند . بیان نکردن حقیقت موجب گمراهی پزشک می شود.
در هر جلسه مراقبت زنان باردار،فشارخون ،درجه حرارت و علائم حیاتی و ارتفاع رحم و صدای قلب جنین شنیده می شود.
در نیمه اول و دوم بارداری آزمایش خون و ادرار جهت بررسی کم خونی، عفونت، بیماری کلیوی و بیماری قند بررسی می شود و گروه خونی مادر مشخص می شود.
سونوگرافی ابزار تشخیص مهمی برای بررسی وضعیت جنین در نیمه اول و دوم بارداری است.
واکسیناسیون زنان باردار باید بر علیه کزاز و دیفتری ایمن باشند و درصورتیکه قبل بارداری واکسیناسیون کامل نشده است باید با پزشک مشورت کنند.
مننژیت در صورت لزوم می توان این واکسن را در مواقع بارداری استفاده کرد.
آنفولانزا درصورتیکه سه ماهه دوم و سوم بارداری مقارن با فصل شیوع آنفولانزا باشد بهتر است واکسن آنفولانزا تجویز شود.
آمادگی برای زایمان
بسیاری از زوجین در هفته های آخر بارداری هیجان زده و بی صبر می شوند که این حالت عادی است. بزرگترین نگرانی پدر این است که همسرش را به موقع به محل مناسب زایمان نرساند و نسبت به این زمان حساس غفلت کند. خیلی از مردان مایلند که بتوانند زمان زایمان و زمان مراجعه به بیمارستان را تشخیص دهند. مردی که از قبل برای زایمان آمادگی نداشته باشد ترس و هیجان خود را به همسرش منتقل می کند.
آگاهی پدر دروصورت امکان حضور او در کلاس آمادگی پیش از زایمان کمک می کند تا برای بسیاری از سوالات و نگرانی های خود پاسخ مناسب دریافت نماید و بتواند همکاری موثری با همسر خود داشته باشد.