معمولا زن باردار با شروع دردها، وقوع زایمان را تشخیص می دهد ولی ممکن است این دردها نشانه نزدیک بودن زمان زایمان نباشد و دردها واقعی نباشد.
جدول زیر تفاوت دردهای واقعی و کاذب را نشان می دهد:
درد کاذب:
- فاصله درد ها نامنظم است.
- فاصله بین دردها کم نمی شود.
- دردها بیشتر در پایین کمر است.
- شدت دردها تغییر نمی کند.
درد واقعی:
- فاصله انقباض رحم و دردها منظم است.
- فاصله بین دردها کم می شود.
- درد در ناحیه کمر و شکم است.
- شدت دردها بیشتر می شود.
بروز درد یکی از علائم زایمان است. خروج ترشحات مخاطی آغشته به خون و خیس شدن ناگهانی هم از علامتهای زایمان است که با مشاهده آنها باید به بیمارستان مراجعه کرد.
درحالت طبیعی، بهترین زمان مراجعه به بیمارستان، زمانی است که درد کاذب به واقعی تبدیل می شود ولی چون ممکن است تفکیک این دردها از یکدیگر مشکل باشد بهتر است با شروع درد درصورتیکه با استراحت بهتر نشد ضمن تماس با پزشک بعد از حمام کردن و همراه داشتن وسایل مورد نیاز به بیمارستان مراجعه کند.
اگر سابقه جراحی روی رحم وجود دارد باید با شروع علائم زایمان فورا بستری شود.
مراحل دردهای زایمان
دردهای زایمانی همان انقباضات رحم است که باعث نرم شدن و بازشدن دهانه رحم و پایین راندن و خروج جنین می شود که سه مرحله دارد.
- مرحله اول از شورع زایمان تا باز شدن دهانه رحم
- مرحله دوم از بازشدن کامل دهانه رحم تا خروج کامل نوزاد
- مرحله سوم خروج جفت و پرده ها بطور کامل
چند توصیه به همراه بیمار
وجود همراه در هنگام شروع دردها مفید است چون زمان شروع درد و مدت آن را یادداشت می کند. و به زن باردار کمک می کند نفس عمیق بکشد و بدنش را شل کند و خونسردی خود را حفظ کند. برنامه رفتن به بیمارستان را هماهنگ می کند و وسیله نقلیه را فراهم می کند.
معمولا زنان باردار در معاینه ۴ سانتی متر یا بیشتر بستری می شوند مگر شرایط د یگری وجود داشته باشد که به دستور پزشک زودتر بستری شوند.
بعد از بستری در بیمارستان
- شرح حال و سابقه بیماریها وعلائم حیاتی گرفته می شود.
- آزمایشات لازم انجام می شود.
- صدای قلب جنین و حرکات آن کنترل می شود.
- معاینه داخلی انجام می شود.
- رگ برای بیمار گرفته می شود و در صورت لزوم سرم دریافت می کند.
- زنان باردار در این مرحله باید هر ۲ ساعت یکبار مثانه خود را خالی کنند و ادرار کنند
- درصورت خونریزی، آبریزش یا پاره شدن کیسه آب و یا احساس دفع باید به عامل زایمان اطلاع داده شود
زنان باردار می توانند در هر وضعیتی که راحت تر هستند قرار گیرند مثلا در حالت چمباتمه یا چهارزانو ولی بدن را به سمت جلو بکشند. ویا در حالت ایستاده یک پا را روی پله ای بلند به صورت خمیده قرار دهد. درحالت خوابیده به پهلو باشند بین پاها یک بالش قرار دهند. در حالت خوابیده به پهلو، سجده ،چهاردست و پا و چمباتمه توصیه می شود. به طورکلی تغییر مکرر وضعیت موجب کاهش خستگی، بهبود گردش خون و پیشرفت زایمان می شود
گاهی بدلیل تنبلی عضلات شکم یا چرخش نادرست سرجنین باید از وضعیت های خاص استفاده کرد که عامل زایمان، شما را راهنمایی می کند.
باید توجه داشت تا قبل از اینکه جنین وارد لگن شو زن بازدار تمایل دارد بیشتر در وضعیت ایستاده قرار گیرد یا راه برود ولی وقتی جنین وارد لگن شد حالت ایستاده و راه رفتن مشکل می شود و می تواند از دیگر وضعیت ها استفاده کند.
وقتی دهانه رحم باز شد مرحله دوم زایمان شروع می شود که باز هم وضعیت هایی مانند چمباتمه، نیمه نشسته، ایستاده باعث افزایش قطرهای لگن می شود این افزایش به خروج راحت تر جنین کمک می کند. حتما وضعیتی که زن باردار راحت تر است انتخاب شود . اگر روند زایمان مختل شود عامل زایمان ممکن است مداخله کند. ممکن است نیاز به تزریق دارد از طریق سرم باشد.
گاهی ممکن است برای انجام زایمان طبیعی نیاز به وسایل و ابزارهای کمکی زایمان باشد این ابزارها زمانی استفاده می شوند که سرجنین در کانال زایمان به کندی پایین می آید و جنین در معرض خطر است.
درصورتیکه حین زایمان نیاز به مانورهای خاص باشد عامل زایمان مادر باردار را راهنمایی می کند. با پایین آمدن سر جنین و نزدیک شدن آن به محل خروج کانال زایمان، زن باردار احساس سوزش، زور زدن یا دفع مدفوع پیدا می کند و باید آرام باشد و به راهنمایی های عامل زایمان گوش کند. باید همانگونه که در کلاس ها یادگرفته باشد نفس بکشد و به موقع زور بزند. با شروع انقباض باید دم عمیق کشید و بازدم را همزمان با جمع کردن عضلات شکم با هدف خروج جنین به بیرون خالی کند. این حالت باعث می شود سر به آرامی خارج شود. بعد از خروج سربدن جنین خارج می شود. در این مرحله زن باردار بطور فعال در زایمان خود شرکت می کند و با عامل زایمان همکاری می نماید. استفاده از مهارت های تنفسی و شل کردن عضلات کمک می کند مدت زمان زایمان کاهش یابد.
پس از خروج سر، با انقباض بعدی شانه ها خارج می شود، سایر قسمت های بدن نوزاد خودبخود لیز می خورد و خارج می شود و نوزاد متولد می شود.
نکات قابل توجه و مهم برای زایمان
برای انجام زایمان در آب براساس تشخیص عامل زایمان، زن باردار وارد وان زایمان می شود و برای کاهش درد حداقل باید یکساعت در آب قرار گیرد و هر زمانی که احساس خوبی نداشت می تواند از آب خارج شود. زن باردار می تواند با تشخیص عامل زایمان، مرحله دوم زایمان یعنی مرحله خروج جنین را نیز در آب انجام دهد. در این هنگام پس از خروج نوزاد، عامل زایمان نوزاد را از آب گرفته و در آغوش مادر قرار می دهد و توصیه های لازم را می کند.
بعد از زایمان حتما باید وان خالی شود یا زن باردار از آب خارج شود مراحل بعدی زایمان باید در خارج از آب صورت گیرد.
بعد از خروج نوزاد مرحله سوم زایمان شروع می شود. اولین قدم در این مرحله تمیز کردن دهان و بینی نوزاد و قطع بند ناف است. خروج جفت ممکن است با خونریزی همراه باشد.
در این فاصله عامل زایمان مراقبت های اولیه را انجام داده و نوزاد را برای مکیدن پستان مادر آماده می کند. با خروج جفت و جنین مرحله سوم زایمان خاتمه می یابد. لازم است عامل زایمان مجرای زایمان را از نظر وجود پارگی بررسی کند. سپس ناحیه تناسلی شستشو داده شده و مادر برای انتقال به اتاق بعد از زایمان آماده شود.
گاهی برای خروج سرجنین لازم است پس از تزریق داروی بی حسی برش کوچکی در میاندوراه زده شود که بعد از خروج جنین و جفت ترمیم می شود. ترمیم با کمک نخ بخیه است که نیاز به کشیدن ندارد.
درصورتیکه همراه در کنار مادر وجود دارد می تواند از نظر روحی مادر را حمایت کند و به مادر توجه کند و در انجام تمرین ها مادر را کمک کند و از مادر مراقبت کند ولی هرگز نباید در امور پزشکی دخالت کند.
چند ساعت اول بعد از زایمان لحظات مهم و حساسی است. در این مرحله مراحل زیر انجام می شود:
- کنترل علائم حیاتی
- ماساژ رحم از روی شکم برای کنترل خونریزی
- تجویز دارو
- معاینه نوزاد
نقش همراه در کنار بیمار بعد از زایمان
همراه بیمار تازه زایمان کرده، نقش مهمی در کنار او دارد:
- درصورت دفع لخته یا خونریزی بیش از حد، سرگیجه، کاهش هوشیاری و تنگی نفس فورا به عامل زایمان اطلاع دهد.
- درشیر دادن به نوزاد و مادر یاری دهد.
- مادر را تشویق می کند بعد از زایمان ادرار کند.
- به مادر کمک می کند چند ساعت بعد از زایمان از تخت بلند شده و راه برود.
- ادرار کردن بعد از زایمان بسیار مهم است و از خونریزی جلوگیری می کند. درصورت عدم توانایی ادرار باید اطلاع دهد.
- هرگز بیمار نباید ناگهان از روی تخت بلند شود چون ممکن است باعث افت فشار خون و از هوش رفتن مادر شود.
- ماساژ رحم در چند ساعت بعد زا زایمان اهمیت زیاد دارد بنابراین باید مادران در مورد ماساژ باعامل زایمان همکاری کنند.
درصورت مساعد بودن حال عمومی می توان بعد از ۲۴ ساعت مادر را مرخص کرد وباید علائم خطر، بهداشت فردی، شیردهی، تنظیم خانواده و مراقبت از نوزاد قبل از ترخیص به وی آموزش داده شود.