زایمان طبیعی یکی از شگفت انگیز ترین رویداد ها و از بی نظیر ترین تجارب زندگی برخی از بانوان به شمار می رود که در آن مادر به طور طبیعی و بدون انجام عمل جراحی، کودک خود را به دنیا میآورد. در این روش، انقباضات رحم به کمک عضلات طبیعی بدن موجب باز شدن دهانه رحم و در نهایت تولد نوزاد میشود. زایمان طبیعی نسبت به سزارین مزایای زیادی از جمله بهبود سریعتر مادر بعد از زایمان، کاهش خطر عفونت و تسهیل در روند شیردهی دارد.
لازم به ذکر است که گاهی اوقات مراحل زایمان طبیعی در هر زن در مقایسه با زن دیگر تفاوت دارد. به صورت کلی زایمان طبیعی از مراحل مختلفی تشکیل شده است که در این مطلب به بررسی این مراحل و نکات مهمی در مورد زایمان طبیعی می پردازیم.
از کجا متوجه شوم درد زایمان طبیعی شروع شده است؟
هیچ فردی نمی تواند زمان شروع روند زایمان طبیعی را با اطمینان پیش بینی نماید و تاریخ تعیین شده پزشک فقط یک زمان مرجع است. برخی از موارد نشانه دهنده نزدیک بودن روند زایمان هستند که عبارتند از مواردی که در ادامه مقاله به آن می پردازیم.
پایین رفتن رحم به سمت لگن
این اتفاق زمانی پیش می آید که سر کودک جهت آمادگی برای زایمان به داخل لگن می افتد. در این اتفاق ممکن است شکم افتاده به نظر رسیده و نفس کشیدن راحت تر باشد. همچنین این احتمال وجود دارد که به دلیل فشار کودک بر روی مثانه مادر، او احساس افزایش ادرار داشته باشد. روند این زایمان با زایمان سزارین متفاوت خواهد بود.
ترشحات خونی
ترشحات خون آلود و قهوه ای رنگ مادر از دهانه رحم، به علت پلاک مخاطی آزاد شده ای که موجب جلوگیری از عفونت رحم می شود، یکی از نشانه ها است. این نشانه معمولا چند روز پیش از شروع زایمان یا زمان شروع زایمان رخ می دهد.
پاره شدن کیسه آب جنین
نشت مایع از واژن مادر که معمولا چند روز یا چند ساعت قبل از زایمان پیش می آید، به معنی پارگی کیسه آمنیوتیکی است که جنین در آن قرار دارد. لازم است ۲۴ ساعت پس از به وجود آمدن این شرایط حتما جنین از رحم خارج شود. چنانچه زایمان طبیعی در این مدت زمان رخ ندهد، جهت جلوگیری از عوارض احتمالی، پزشک زنان، از راه القای زایمان این امر را انجام می دهد.
انقباضات رحم
هر چند با نزدیک شدن به زمان زایمان، تجربه انقباضات نامنظم و اسپاسم عضلات رحم غیر معمول نیست، ولی اغلب انقباضاتی که در فاصله های زمانی زیر ۱۰ دقیقه رخ می دهند، نشانه شروع زایمان هستند.
مراحل زایمان طبیعی
در این بخش شما را با مراحل مختلف زایمان طبیعی آشنا خواهیم کرد:
شروع دردهای شکم و لگن برای باز شدن دهانه رحم
در مرحله اول، مادر دردهایی خفیف را در ناحیه شکم خود احساس می کند که این دردها را می توان به ۳ فاز گوناگون زیر تقسیم بندی نمود:
در فاز اول درد های ابتدایی ایجاد خواهند شد!
فاز اول درد زایمان طبیعی که به دردهای ابتدایی شناخته می شود، به علت نازک شدن دهانه رحم مادر اتفاق افتاده و موجب می شود تا دهانه رحم به آرامی شروع به باز شدن کند. اگر بخواهیم در مورد شدت دردهای ابتدایی صحبت کنیم، باید گفت که میزان این درد به اندازه ای است که امکان تحمل آن به توان مادر بستگی خواهد داشت.
در فاز دوم دردها فعال می شوند!
فاز دوم دردها، مربوط به دردهای فعال شده و باعث باز شدن دهانه رحم مادر از اندازه ۴ سانتی متر به اندازه ۷ سانتی متر خواهد شد. شدت دردهای فعال در مقایسه با دردهای ابتدایی در فاز اول، به مراتب بیشتر است. از نشانه های بروز دردهای فاز دوم و فعال در زایمان طبیعی، ایجاد حس گرما در بدن مادر به حساب می آید.
در فاز سوم دردها به شکل انتقالی خواهند بود!
فاز سوم دردهای آن، تحت عنوان دردهای انتقالی شناخته شده و موجب باز شدن دهانه رحم مادر به اندازه ۸ تا ۱۰ سانتی متر می شود. میزان و شدت درد های فاز سوم بسیار زیاد بوده و در این شرایط به نوعی مادر آماده زایمان می گردد. دردهایی که به فاز سوم ارتباط دارد، به علت فشارهایی است که جنین به روده مادر وارد می کند.
باز شدن کامل دهانه رحم و خروج جنین
در این مرحله، لازم است تا مادر زور فراوانی بزند. در واقع این فشارهایی که مادر به خود وارد کرده و انقباضات ایجاد شده در رحم او، سبب می شود تا سر نوزاد به طرف پایین چرخش داشته و پس از قرارگیری در دهانه رحم، از کانال واژن خارج شود. در این مرحله لازم است تا پزشک وارد عملیات شده و به کمک دستگاه های ویژه مکش، خون و سایر چیزهایی که در بینی نوزاد وجود دارد را خارج کند. البته باید گفت که زمان باز شدن دهانه رحم در مادران مختلف با هم تفاوت داشته و معمولا به صورت زیر است:
- مادرانی که اولین زایمان طبیعی خود را تجربه می کنند، پس از مدت ۱۲ تا ۱۶ ساعت دهانه رحم آن ها باز و آماده زایمان می شود.
- مادرانی که دومین و یا بیشتر از آن را تجربه می کنند، فقط باید ۵ تا ۶ ساعت منتظر باز شدن دهانه رحم باشند.
خروج نوزاد و جفت او
جنین در رحم مادر توسط بند ناف به جفت متصل بوده و در دوران بارداری از جفت تغذیه می کند. هنگامی که نوزاد از رحم خارج شده و زایمان طبیعی رخ می دهد، باید پزشک جفت را از رحم مادر خارج سازد. البته معمولا جفت پس از خروج نوزاد، از دیواره رحم جدا شده و از راه واژن بیرون می آید که این فرآیند تقریبا ۵ تا ۳۰ دقیقه به طول خواهد انجامید.
مزایای زایمان طبیعی
زایمان طبیعی به عنوان یک روش زایمان رایج، مزایای زیادی برای مادر و نوزاد دارد.
- در زایمان طبیعی، به دلیل عدم نیاز به جراحی، مادر سریعتر بهبودی خود را تجربه میکند. دوره بستری کوتاه تر است و معمولاً چند ساعت بعد از زایمان، مادر میتواند به خانه برگردد.
- چون در زایمان طبیعی نیازی به بریدن شکم یا رحم نیست، خطر عفونت به طور قابل توجهی کاهش مییابد.
- زایمان طبیعی به مادران احساس موفقیت و قدرت میدهد. علاوه بر این، ارتباط نزدیکتری بین مادر و نوزاد پس از تولد برقرار میشود.
- زایمان طبیعی باعث میشود که مادر سریعتر بتواند فرایند شیردهی را آغاز کند که برای تغذیه نوزاد بسیار مفید است.
- عبور نوزاد از مجاری زایمان طبیعی باعث تحریک سیستم تنفسی و دفع مایعات اضافی از ریههای نوزاد میشود که به پیشگیری از مشکلات تنفسی کمک میکند.
این مزایا باعث شده است که بسیاری از زنان همچنان زایمان طبیعی را به عنوان انتخاب اول خود در نظر بگیرند.
چگونه زایمان طبیعی راحت تری داشته باشیم؟
لازم است برای داشتن یک زایمان طبیعی راحت و موفق، برخی اقدامات و نکاتی را پیش از این زایمان رعایت کرده و در نظر بگیریم:
عدم افزایش وزن
زایمان طبیعی برای افرادی که دارای اضافه وزن نیستند، آسان تر بوده و عوارض کمتری را به دنبال خواهد داشت.
آرامش ذهنی و جسمی
از دیگر موارد موثر در روند آن باید به آرامش ذهنی و جسمی قبل از زایمان اشاره کرد که برای این امر، بانوان نیاز به ۳۰ دقیقه پیاده روی روزانه، یوگا و شنای بارداری دارند. این ورزش ها، مادر را از نظر ذهنی و جسمی برای زایمان آماده کرده و به او فرصت نفس کشیدن، انعطاف پذیری و آرامش را می دهد.
حضور در کلاس های زایمان طبیعی
توصیه می شود که پیش از انجام زایمان طبیعی، سعی کنید در کلاس های مادران بارداری که می خواهند فرزند خودشان را از طریق زایمان طبیعی به دنیا آورند، شرکت نمایید. در این کلاس ها، آموزش هایی در رابطه با زایمان و تکنیک های مدیریت درد مانند تنفس، آرامش و توانایی تلقین را در اختیار مادران خواهند گذاشت.
ورزش های مخصوص آمادگی زایمان طبیعی
انجام ورزش های ویژه زایمان طبیعی، بدن و رحم فرد را جهت باز شدن آماده می نماید. همچنین این فعالیت های ورزشی بارداری کمک می کند که فرد سریع تر به وزن پیش از بارداری خود بازگردد.
عوارض زایمان طبیعی چیست؟
زایمان طبیعی در کنار تمام مزایا و خوبی هایی که دارد، ممکن است منجر به بروز برخی عوارض در بدن بانوان شود:
- ضعف عضلات و افتادگی اندام لگن
- طولانی بودن پروسه آن و خستگی مادر
- پارگی واژن و پرینه
- پارگی رحم
- خونریزی شدید
- عفونت و زخم
- درد در زمان رابطه جنسی بعد از زایمان
- ضربان قلب نامنظم
- تشدید افسردگی و اضطراب مادر پس از زایمان
چه افرادی میتوانند زایمان طبیعی انجام دهند؟
زایمان طبیعی برای بیشتر زنان سالم و باردار مناسب است، اما برخی شرایط خاص میتواند نیاز به تصمیمگیری در مورد روش زایمان را تغییر دهد. افراد زیر میتوانند زایمان طبیعی انجام دهند:
- افرادی که بارداری بدون مشکل دارند و جنین در وضعیت سر پایین قرار دارد، بهترین شرایط را برای زایمان طبیعی دارند.
- اگر تنها یک نوزاد در رحم قرار دارد و همه چیز بهطور طبیعی پیش میرود، معمولاً زایمان طبیعی مناسب است.
- زنانی که مشکلات پزشکی مانند فشار خون بالا، دیابت یا مشکلات قلبی ندارند و بدنشان توانایی انجام زایمان طبیعی را دارد، میتوانند از این روش استفاده کنند.
- زنانی که در زایمانهای قبلی خود تجربه موفقی از زایمان طبیعی داشتهاند، معمولاً قادر به انجام زایمان طبیعی در بارداریهای بعدی هستند.
با این حال، شرایط خاصی مانند پیشرفت غیرطبیعی درد زایمان، مشکلات در وضعیت جنین، عوارض پزشکی مادر یا جنین، یا بارداری چندقلویی ممکن است نیاز به روشهای جایگزین مانند سزارین داشته باشد. برای تصمیمگیری نهایی، مشاوره با پزشک متخصص ضروری است.
سوالات متداول
بله، درد زایمان طبیعی ممکن است شدید باشد، اما با استفاده از روشهای تسکین درد مانند تنفس عمیق، ماساژ، یا داروهای مسکن میتوان آن را کنترل کرد.
بله، در صورت بروز مشکلاتی مانند نارسایی در پیشرفت زایمان یا خطرات برای مادر یا نوزاد، ممکن است پزشک تصمیم به انجام سزارین بگیرد.
خیر، در برخی موارد مانند مشکلات پزشکی خاص یا موقعیت غیرطبیعی جنین، ممکن است پزشک زایمان سزارین را توصیه کند.
در نهایت…
این یک امر فیزیولوژیک است و مادران باردار به طور طبیعی و با انجام فعالیت های منظم در دوران بارداری می توانند زایمان خوبی را داشته باشند. درد زایمان طبیعی برای تمام زنان نگران کننده بوده و از این رو مادران باردار برای انتخاب این روش زایمان دچار تردید هستند. به همین دلیل است که لازم است بانوان درک مناسبی از مراحل اولیه این نوع زایمان داشته باشند. زمان دقیق انجام زایمان طبیعی مشخص نبوده و پزشک تنها می تواند یک زمان حدودی را برای زایمان در نظر بگیرد.