خشکی واژن یا آتروفی واژن یکی از مشکلاتی است که باعث احساس ناراحتی در ناحیه تناسلی شده و با علائمی نظیر سوزش، خارش و درد هنگام رابطه جنسی همراه است و این حالت معمولا به دلیل کاهش سطح استروژن و یا دلایلی نظیر کاهش سطح آب بدن، استرس و … بروز مییابد، شناخت علل و نشانههای این بیماری در پیشگیری، شناسایی و درمان به موقع آن موثر بوده و به افزایش سلامتی افراد و افزایش کیفیت زندگی کمک خواهد کرد، در ادامه این مقاله به بررسی روشهای تشخیص، درمان و جلوگیری از خشکی واژن و برخی نکات مهم در این رابطه خواهیم پرداخت.
علت خشکی واژن
خشکی واژن در دوران یائسگی و به دلیل کاهش سطح استروژن رح میدهد و در این حالت ترشحات طبیعی واژن کاهش یافته و فرد دچار خشکی و درد و ناراحتی در ناحیه لگن میشود، استروژن توسط تخمدان آزاد شده و در شکلگیری اندام زنانه نظیر سینه و اندامها اثرگذار است و همچنین در تنظیم چرخه قاعدگی و بارداری نقش مهمی بر عهده دارد، در نظر داشته باشید که کاهش سطح استروژن لزوما به زمان یائسگی مربوط نشده و به دلیل قرارگیری در دوران بارداری و شیردهی نیز رخ میدهد.
برخی بیماریهای خود ایمنی نظیر سندرم شوگرن موجب بروز این بیماری شده و باعث پدید آمدن علائم آن میشود، استرس و اضطراب، شست و شوی بیش از حد واژن با صابون و مصرف دخانیات از جمله مواردی است که در دسته بندی علل خشکی قابل بررسی است و استفاده از برخی داروهای هورمونی، ضدافسردگی و آنتی هیستامینها در بروز و تشدید علائم این بیماری اثرگذار خواهد بود.
از دیگر علل میتوان به روشهایی نظیر شیمی درمانی، پرتودرمانی، رادیوتراپی و برداشتن رحم و تخمدان اشاره کرد.
نشانههای خشکی واژن
به دنبال بروز این بیماری، فرد دچار علائمی مانند موارد زیر میشود که هر کدام از این موارد به تنهایی قابل بررسی است:
- احساس خارش
- احساس درد در زمان رابطه جنسی (دیس پارونیا)
- عدم لذت در رابطه جنسی
- سوزش واژن
- تنگ شدن واژن
- خونریزی پس از رابطه جنسی
- عفونت ادراری
- احساس درد و سوزش در زمان دفع ادرار
- تکرر ادرار
- نازک شدن لبه بیرونی واژن
- کاهش میل جنسی
- تنگی واژن
خطرات خشکی واژن
استروژن ترشح شده توسط تخمدان، غالبا از لایه داخلی واژن محافظت کرده و موجب ضخیم، مرطوب و سالم بودن آن میشود و کاهش سطح استروژن باعث خشکی و نازک شدن لایه داخلی واژن شده و منجر به کاهش خاصیت ارتجاعی واژن میشود، موارد فوق همگی باعث آسیب دیدگی واژن میشود و مخاط آن به رنگ آبی تغییر مییابد.
از طرفی استروژن ترشح شده منجر به قلیایی شدن محیط واژن شده و عدم ترشح آن باعث از بین رفتن اسپرم در محیط اسیدی واژن شده و همین مورد قدرت باروری زنان را کاهش میدهد، نازک شدن لبه بیرونی واژن باعث ایجاد احساس درد و در مواردی خونریزی در زمان رابطه جنسی شده و میزان لذت و رضایت جنسی را به میزان چشمگیری کاهش میدهد؛ به همین سبب پس از مدت کوتاهی فرد دچار کاهش میل جنسی خواهد شد.
روشهای تشخیص خشکی واژن
روشهای مختلفی برای تشخیص این بیماری وجود دارد، اما مهمترین آن شامل معاینه واژینال توسط پزشک زنان است و طی این روش پزشک ناحیه واژن را معاینه میکند و در صورت مشاهده زخم و رنگ پریدگی در این ناحیه، تشخیص آنها خشکی واژن خواهد بود، روشهای تخصصی دیگری وجود دارد که هر یک از آنها در صورت نیاز مورد استفاده قرار میگیرد.
در برخی موارد، پزشک میزان استروژن بدن را به وسیله آزمایش خون اندازه گیری میکند و کم بودن میزان آن نشانهای از بروز این بیماری خواهد بود، انجام سونوگرافی برای تشخیص میزان ضخامت دیواره واژن از دیگر روشهای تشخیصی است که در صورت مشاهده نازک بودن دیواره آن، معمولا تشخیص پزشک، خشکی واژن خواهد بود، آزمایش ادرار و پاپ اسمیر هم در تشخیص کارایی دارد.
روشهای درمان خشکی واژن
روشهای مختلفی برای درمان خشکی واژن وجود دارد که نهایتا همه آنها کارکرد یکسانی خواهند داشت و نکته مهمی که در استفاده از روشهای درمانی وجود دارد، توجه به میزان استروژن ترشح شده است؛ زیرا افزایش بیش از حد استروژن موجب بیماریهای مختلفی نظیر سرطان سینه میشود، در ادامه به رایجترین روشهای درمان خواهیم پرداخت.
درمان دارویی
درمان دارویی یکی از رایجترین روشهای درمانی است که نیاز به دقت و حساسیت بالایی دارد؛ زیرا همانطور که پیشتر هم بررسی نمودیم، افزایش بیش از حد سطح استروژن در بدن اثرات منفی خواهد داشت.
استفاده از ژلهای مرطوب کننده
استفاده از ژلهای مرطوب کننده یکی دیگر از روشهای درمان است که محیط واژن را به شکل موقت مرطوب نگه میدارد، این مورد در زمان رابطه جنسی درمان موثری خواهد بود و معمولا برای کاهش درد و سوزش در زمان رابطه جنسی، پزشک استفاده از ژلهای مرطوب کننده مانند لوبریکانت را تجویز میکند و کارکرد این ژل برای کاهش درد و خشکی واژن قبل از رابطه جنسی است که بر اساس ساختاری که دارد به سه دسته شامل لوبریکانت طبیعی (روغنهای گیاهی مانند روغن زیتون و روغن نارگیل)، لوبریکانت روغنی (روغن بچه و وازلین) و لوبریکانت بر پایه آب یا سیلیکونی که در ناحیه واژینال کاربرد دارد، دسته بندی میشود.
استروژن خوراکی
استروژن خوراکی در قالب قرصها و کپسولهای خوراکی تجویز میشود و میبایست زیر نظر پزشک مصرف شوند.
استروژن موضعی
استفاده از استروژن موضعی برای درمان خشکی واژن کارکرد موثرتری دارد و نسبت به روش استروژن خوراکی عوارض کمتری به دنبال دارد، این روش درمانی شامل استفاده از کرمها و پمادهای درمان خشکی موضعی واژن است که نحوه مصرف مشابهی دارند و اغلب افراد در این روش از اپلیکاتور استفاده میکنند و آن دسته از افرادی که با کارکرد اپلیکاتور مشکل دارند، میتوانند با انگشت خود این کار را انجام دهند.
حلقه استروژن واژینال از درمانهای موضعی است که به دلیل آزاد کردن مقداری استروژن موجب مرطوب شدن ناحیه واژن خواهد شد و این حلقه داخل واژن قرار میگیرد و در زمان رابطه جنسی یا پریود شدن نیاز به تعویض نخواهد داشت، معمولا توصیه میشود این حلقه هر سه ماه تعویض شود.
لیزردرمانی
لیزردرمانی یکی از روشهای درمان است که در اغلب موارد نتیجه موثری خواهد داشت، لیزر بر سلولهای آسیب دیده واژن اثر میگذارد و موجب ترمیم این سلولها و درمان خشکی واژن میشود.
روشهای جلوگیری از خشکی واژن
روشهای مختلفی برای جلوگیری از خشکی واژن وجود دارد که رعایت آنها میتواند تاثیر زیادی در پیشگیری از این عارضه داشته باشد پس بهتر است از شست و شوی مکرر ناحیه تناسلی با مواد شوینده و صابونهای غلیظ و تند خودداری کنید و بهتر است برای شست و شوی این ناحیه از آب تمیز و گرم استفاده کنید، برای پاک کردن واژن از دستمالهای بدون رنگ و بدون عطر استفاده کنید و همچنین بهتر است از لباس زیر نخی استفاده کنید.
چه زمانی باید برای خشکی واژن به پزشک مراجعه کنیم؟
خشکی واژن یکی از عوارضی است که معمولا پس از دوره پس از قاعدگی بروز مییابد و همانطور که بررسی نمودیم با عوارضی همراه خواهد بود، علائم این بیماری به سادگی توسط فرد قابل تشخیص است و بهتر است در صورت مشاهده هر یک از این علائم با متخصص زنان مشورت شود.
سوالات متداول
استفاده از گاز کربن دی اکسید در روش کربوکسی تراپی یکی از روشهای موثر در درمان این بیماری است.
هزینه درمان تحت تاثیر روش درمانی مورد استفاده قرار دارد و نمیتوان هزینه ثابتی برای آن تعیین کرد، میزان خشکی واژن نیز در انتخاب روش درمان و نهایتا هزینه تمام شده درمان موثر است.
یک عارضه دور از انتظار نیست و برخی از افراد تجربه آن را دارند و در حالت کلی بروز این بیماری خطرناک نیست، اما عدم توجه به عوارض بعدی و عدم درمان به موقع آن میتواند مشکلات جدیتری به دنبال داشته باشد.
در نهایت…
خشکی واژن یک عارضه است که کیفیت رابطه جنسی را تحت تاثیر قرار میدهد و در مواردی باعث کاهش رضایت زوجین میشود، این بیماری در زنانی که یائسه شده اند بیشتر دیده میشود و تقریبا از هر دو نفر، یک نفر دچار این وضعیت میشود و در صورت مشاهده هرگونه علائم بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید و اقدام به درمان به موقع آن کنید.