افزایش فشار خون در بالغین به افزایش فشار بیشتر و مساوی ۹۰/۱۴۰ گفته می شود حدود ۳۰-۲۰ درصد افراد بالای ۱۸ سال مبتلا به فشار خون هستند و با افزایش سن شیوع آن بیشتر می شود بطوریکه ۶۵-۵۰ درصد افراد بالای ۶۵ سال مبتلا به زیادی فشار خون هستند. این بیماری در جوامع فقیر و در سیاه پوستان بیشتر است. در سن میانسالی در مردان بیشتر از زنان است. اما بعد از آن این نسبت کم می شود و حتی برعکس می شود. در ۹۵-۹۰ درصد موارد فشار خون علت شناخته شده خاصی ندارد که به آن فشار خون اولیه یا بدون علت idiopathic hypertention. گفته می شود. بقیه موارد به علت بیماریهای مزمن کلیه ، بیماری عروق کلیه، بیماری قلبی، کوشینگ و برخی بیماریهای دیگر می باشد.
هنگام اندازه گیری فشار خون نکات زیر الزامی است:
- بیمار از غذاهای محرک استفاده ننموده و حداقل تا نیم ساعت قبل از اندازه گیری کافئین و سیگار مصرف نکرده باشد و ۵ دقیقه قبل از اندازه گیری در حالت استراحت قرار گرفته باشد.
- بیما در حالت نشسته بوده و بازوی راست در مجاورت قلب قرار گیرد. نکته: فشار خون دست چپ ممکن است تا ممکن است تا حداکثر ۱۰ میلی متر جیوه از دست راست بیشتر باشد.
- اندازه قسمت کیسه هوا بایستی ۸۰درصد محیط بازو و ۳/۲ (دو سوم ) طول بازو را دربرگیرد و ۵/۲ سانتی متر بالاتر از حفره قدامی آرنج بسته شود و بهتر است از فشارسنج جیوه ای استفاده شود.
- لبه گوشی را بدون آنکه فشار زیادی وارد کنید در زیر لبه cuff یا کیسه هوا روی ناحیه قدامی آرنج بگذارید. اگر گوشی بطور کامل زیر کیسه هوا باشد باعث کم خواندن فشار خون می شود.
- کاف را به تدریج باد کرده تا اینکه دیگر نبض دست لمس نشود وسپس به تدریج حدود ۳-۲ میلیمتر جیوه در ثانیه فشار را کاهش دهید تا اینکه نبض مچ دست لمس شود که در این زمان فشار قرائت شده فشار حداکثر خواهد بود یا اینکه بدون توجه به نبض مچ دست می توانید به محض شنیدن صدای نبض فشار سیستولیک یا حداکثر را مشخص کنید.
اولین صدای حاصل از عبور خون از شریان را صدای اول گویند که تیز و تند و بلند است. این صدا همان فشار حداکثر می باشد. با کاهش فشار کاف صدا ملایم تر و طولانی تر شده و سوفل شنیده می شود و این صدا به تدریج ناپدید می شود که قطع صدا معادل فشار حداقل می باشد.
برای اثبات بیماری فشار خون بایستی حداقل در ۲ نوبت ترجیحا در یک زمان مشخص از روز به فاصله ۴-۲ هفته و در هر نوبت ۲ بار به فاصله حداقل ۲ دقیقه فشار خون بالا باشد. این بیماری اکثرا بدون علامت است و باعث بروز آسیب در ارگانها و دستگاههای مختلف بدن می شود. البته علائم مختلفی مثل سردرد، سرگیجه، ضعف، شب ادراری و غیره به فشار خون نسبت داده شده است ولی مثلا سردرد فقط در ۲۰-۱۰ درصد موارد به علت فشار خون بالاست و در بقیه موارد علل دیگری دارد.
بررسی و ارزیابی بیماران مبتلا به فشار خون
در همه بیماران با فشار خون بالا باید به سه سوال اصلی جواب داده شود.
- آیا فشار خون بدون علت است یا علتی در کار است؟
- آیا درگیری سایر عضوهای بدن وجود دارد یا خیر؟
- آیا به غیر از فشار خون بالا عامل خطر دیگری برای بیماری قلبی وجود دارد؟
در کلیه بیماران مبتلا به فشار خون بایستی آزمایشات زیر انجام شود
CBC – قند خون – الکترولیتها و نمک های خون مثل سدیم، پتاسیم، کلسیم – بررسی عملکرد کلیه ها – بررسی چربی خون – آزمایش کامل ادرار
سپس براساس یافته های بالینی و آزمایشگاهی اولیه در صورت لزوم آزمایشات تکمیلی انجام شود.
کلیه بیماران فشار خون جهت بررسی عوارض قلبی افزایش فشار باید نوار قلب انجام دهند.
تدابیر درمانی
هدف از درمان، پیشگیری از عوارض ناشی از فشار خون و کاهش بیماری های قلبی و عروقی و کاهش مرگ و میر است که با کنترل فشار حداکثر در محدوده کمتر از ۱۴۰ mmHg و فشار حداقل در محدوده کمتر از 90mmHg و همزمان کنترل سایر عوامل خطر عملی خواهد بود. درمان فشار خون دارای دو جزء اصلی و مهم دارویی و غیردارویی است.
اقدامات غیر دارویی
در تمام بیماران فشار خون با هر شدتی اقدامات غیردارویی باید انجام شود. در فشار خون خفیف می توان به مدت ۳ تا ۶ ماه بیماران را تحت درمان غیردارویی قرار داد و نتیجه را ملاحظه کرد و در صورت عدم پاسخ به درمان غیر دارویی، درمان دارویی را شروع کرد. این درمانها شامل:
- کاهش وزن در افرادی که بیش از ۱۰ درصد وزن بالاتر از ایده آل دارند کاهش وزن می تواند باعث کاهش فشار خون شود و اساسا مناسب ترین روش درمان فشار خون در افراد چاق است به شرط اینکه آسیب ارگانها و دستگاههای دیگر ایجاد نشده باشد.
- در صورت امکان دوری از مشاغل و محل سکونت پراسترس
- قطع مصرف سیگار : گرچه قطع سیگار روی میزان فشار خون تاثیر ندارد ولی چون سیگار از عوامل خطر بیماری قلبی – عروقی است اگر با فشار بالا همراه شود به شدت آسیب قلبی ایجاد می کند.
- قطع مصرف الکل :مصرف زیاد الکل می تواند فشار خون را افزایش داده و مقاومت دارویی نسبت به داروی ضد فشار خون ایجاد کند.
- فعالیت فیزیکی : نظیر پیاده روی سریع ۴۰-۲۰ دقیقه در روز، ۳ تا ۵ بار در هفته ، در پیشگیری از فشار خون موثر است و بطور متوسط فشار حداکثر را 10mmHg کاهش می دهد.
در بیمارانی که سابقه بیماری قلبی – عروقی دارند و یا بیماری جدی دارند ابتدا بایستی از طریق تست ورزش مورد ارزیابی قرار گیرند و براساس آن میزان و شدت فعالیت را تنظیم نمود.
- کاهش سدیم مصرفی به کمتر از ۳ gr/day یا نمک اطعام کمتر از 6gr/day در ۳/۱ تا نیمی از موارد باعث کاهش فشار خون می شود (البته این در مورد بیمارانی صادق است که فشار خون آنها به نمک حساس است)
- مصرف پتاسیم کافی: رژیم غذایی غنی از پتاسیم نظیر آناناس و موز ممکن است باعث پیشگیری و حتی کاهش فشار خون شود (البته یادتان باشد برخی داروها منجر به افزایش پتاسیم خون می شوند لذا در زمینه مصرف این غذاها با پزشک خود مشورت کنید)
- مصرف کلسیم به میزان کافی : کمبود کلسیم می تواند باعث تشدید یا ایجاد فشار خون شود. شواهدی وجود دارد که با مصرف کلسیم فشار خون کاهش می یابد ولی دوز آن مشخص نشده است و بهتر است کلسیم به میزان نیاز روزانه مصرف شود.
- مصرف کافی منیزیم : کاهش مصرف منیزیوم باعث افزایش فشار خون می شود ولی هنوز افزایش مصرف منیزیوم توصیه نمی شود.
- قطع یا کاهش مصرف کافئین : در بیماران قلبی یا افراد حساس به کافئین توصیه می شود
- مصرف اسیدهای چرب چند ظرفیتی اشباع نشده مثل گروه امگا۳ می تواند کمک کننده باشد
درمان دارویی
چندین گروه دارویی در کاهش فشار خون مؤثرند که با مشورت با پزشک و براساس دستور ایشان باید تجویز شود. برای انتخاب دارو چند نکته باید مدنظر داشت:
- دارو ارزان باشد
- به راحتی قابل دسترس باشد
- طول اثر آن زیاد باشد
- تداخل دارویی نداشته باشد
- عوارض دارویی آن کم باشد
برخی داروها باعث افزایش فشار خون می شوند
- قرصهای جلوگیری
- کورتون
- مسکن ها
- داروی ضد احتقان بینی و داروهای سرماخوردگی
- داروهای ضداشتها
- ضد افسردگی
- شیرین بیان
- برخی داروهای شیمی درمانی
- کوکائین